نگاه رئیس دولت سیزدهم به رسانه و خبرنگار از منظر قضائی و حقوقی
17 مرداد 1400 بود که رئیس‌جمهوری در جلسه دولت تاکید کرد که «حمایت‌های حقوقی و قضائی از اصحاب رسانه یکی از ضروریاتی است که نباید در لفظ و سخن باقی بماند؛ لذا از وزیر دادگستری و دیگر مسئولین مربوطه می‌خواهم اگر شکایتی از جانب شخصیت حقوقی دولت علیه خبرنگاری مطرح است، چنانچه شکایت شخصی و احتمال تضییع حقوق بیت‌المال در آن مطرح نباشد، همه این شکایات بخشیده شود.» این نگاه در دولت نشان از این دارد که خبرنگار را به عنوان یک کنشگر اجتماعی که ممکن است نگاه منتقدانه و البته منصفانه داشته باشد پذیرفته‌اند، اما بعد از این اعلام نظر توسط رئیس‌جمهوری، غیر از سیدمحمدرضا هاشمی استاندار سمنان، احمد محمدی‌زاده استاندار بوشهر، اسدالله عباسی استاندار گیلان، سید علی احمدزاده استاندار کهگیلویه و بویراحمد عکس‌العملی از سوی استانداران دولت سیزدهم درباره اینکه برای شکایت ادارات و نهادهای دولتی (اشخاص حقوقی) از رسانه‌ها و خبرنگاران برنامه‌ای دارند یا دستور‌العملی صادر کرده‌اند شنیده نشد! یا اگر دستوری داده شده در جست‌وجوهای معمول اینترنتی و پیگیری از خبرنگاران فعال استانی چنین موضوعی به رسانه‌ها و خبرنگاران در استان‌ها اعلام نشده است!
گزارشی که چند سال پیش منتشر و همکنون بخش‌هایی از آن در آستانه روز خبرنگار بازنشر می‌شود
چند سال پیش زمانی که پایگاه خبری «استان‌سازان» در قامت یک کانال تلگرامی فعالیت می‌کرد در گزارشی به استاندارانی پرداخت که در استان‌ها دستور داده بودند یا شکایتی از رسانه‌ها صورت نگیرد یا «هیئت منصفه‌ای» (نقل به مضمون) متشکل از نماینده خانه مطبوعات، نماینده استانداری، نماینده دستگاه شاکی یا فرد شاکی، یک ریش سفید مطبوعات در استانداری تشکیل شود و پیش از طرح در دستگاه قضائی، سعی در حل‌وفصل موضوع شکایت داشته باشند. در این دوره اما استانداران ظاهرا توجهی به این موضوع ندارند. برای اینکه تاریخچه کوتاهی از عملکرد همکاران‌شان در استانداری‌های دولت گذشته مطرح شود، به بازنشر بخش‌هایی از آن گزارش به بهانه قرارگرفتن در آستانه روز خبرنگار می‌پردازیم.
استانداران پیشین و دستور منع «شکایت از رسانه‌ها» فارغ از جناح‌بندی و خط‌کشی/ صرفاً جهت احترام به رسانه و اهالی رسانه
یکی از وظایف استانداران پاسخ‌گویی به رسانه‌هاست؛ رسانه‌هایی که منصفانه و دقیق به موضوعات پیرامون شهر و استان توجه داشته و سعی در بیان شفاف اتفاقات دارند؛ اما در میان استانداران دولت سیزدهم استاندارانی هستند که نه اعتقادی به رسانه دارند نه اعتقادی به روابط عمومی! در واقع این مدل تفکر در استاندار، تعارض مشخص با نگاه رئیس دولت دارد، به این معنا که رئیس‌جمهوری به طور مشخص اعلام کرده که با رسانه‌ها ارتباط داشته باشید و فعالیت‌های دولت را از مسیر رسانه‌ها به مردم اعلام کنید، اما برخی آقایان استاندار، احساس این را دارند که رسانه فقط زمانی می‌تواند مفید باشد که در مسیر استاندار حرکت کند. بعد هر زمانی که استاندار تمایل داشت، تفقد اندکی به رسانه داشته باشد، اگر هم نداشت، هیچ احدی حق ندارد نگاه منتقدانه به جایگاه استاندار و استانداری و عملکرد ایشان داشته باشد. این نگاه استاندار؛ باعث می‌شود به دنبال یک مدیر روابط عمومی آگاه، آشنا به رسانه، دارای سابقه درخشان رسانه و روابط عمومی نباشد، بنابراین اگر می‌خواهید استاندار و نگاه او را به رسانه بشناسید، یکی از مهمترین مشخصه‌هایش این است که چه فردی را به عنوان مدیرکل روابط عمومی انتخاب می‌کند، و چقدر امکانات سختافزاری و نرم‌افزاری در اختیار روابط عمومی قرار می‌دهد. به تعبیر دیگر باید گفت دولت انقلابی، جهادی، عملگرا و مردمی باید روابط عمومی مردمی و انقلابی و جهادی داشته باشد، تا کل روابط عمومی‌های استان را در قالب «شورای هماهنگی روابط عمومی» برای ارتباط با رسانه‌ها و انتقال اطلاعات به مردم از مسیر رسانه‌ها هماهنگ و به‌خط کند؛ در غیر این صورت همه چیز در حد شعار و رفع‌تکلیف خواهد بود.
استانداران دولت گذشته و «منع شکایت از رسانه‌ها» در ادامۀ این گزارش به استاندارانی اشاره می‌شود که در دولت گذشته یا دستور صریح جهت «منع شکایت از رسانه‌ها» را ابلاغ کردند یا اینکه نگاه‌شان همراهی با رسانه بود؛ و این همکاری فقط ختم به جلسات سالیانۀ «روز خبرنگار» در «17 مرداد» و حرف‌های کلیشه‌ای نمی‌شود. البته موکداً اعلام می‌شود؛ اینگونه نیست که استاندارانی که در گزارش آمده حتماً روابط خوبی با مطبوعات دارند؛ بلکه این است که لااقل در «کلام» و در ابلاغ دستور «منع شکایت از رسانه‌ها و خبرنگاران» با مطبوعات و شفافیت در اطلاع‌رسانی درست و بدون غرض‌ورزی همراهی کرده‌اند.
استاندار همدان: بدون هماهنگی با استانداری حق شکایت ندارند مرداد ۱۳۹۴: استاندار همدان با بیان اینکه برقراری اعتماد عمومی توسط رسانه‌ها انسجام ملی را به همراه دارد، گفت: هیچ سازمانی دولتی در استان بدون هماهنگی با روابط عمومی استانداری اجازه شکایت از رسانه‌ای را ندارد. محمدناصر نیکبخت در آیین گرامیداشت روز خبرنگار در استان همدان اظهار داشت که کار اطلاع‌رسانی با آبرو، مال و جایگاه دیگران و اعتماد مردمی مرتبط است و در صورتی که رسانه‌ها اعتماد عمومی را در جامعه ایجاد کنند انسجام ملی به وجود می‌آید. وی ادامه داد: در صورتی که رسانه از نقد پرهیز کنند فساد دوباره به مملکت باز می‌گردد و از طرفی بدانید که نقد حاصل برادری و خیرخواهی است و نقد منصفانه می‌تواند راهگشا باشد.
استاندار خوزستان: شکایت از رسانه ممنوع تیر 95: غلامرضا شریعتی پس از روی کار آمدنش (خرداد 95) اعلام کرد که تا مادامی که من نماینده عالی دولت در استان خوزستان هستم هیچ دستگاهی حق شکایت از خبرنگاران و رسانه‌ها را ندارد.
استاندار خراسان شمالی: شکایت قضائی از اصحاب رسانه ممنوع! تیر و مهر ۱۳۹۶: استاندار خراسان شمالی بار دیگر بر ممنوعیت شکایت قضائی مدیران اجرایی استان از اصحاب رسانه تاکید کرد. محمدرضا صالحی در نشست شورای اطلاع‌رسانی استانداری، راهبردهای رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی دولت و شیوه تعامل مدیران با رسانه‌ها، اظهار کرد: در روز معارفه‌ام به عنوان استاندار خراسان شمالی تاکید کردم که مدیران و دستگاه‌های اجرایی حق ندارند علیه رسانه‌ها در دستگاه قضائی شکایتی را تنظیم و پیگیری کنند و اختلافات مدیران و رسانه‌ها به جای محاکم دادگستری باید در حوزه معاونت سیاسی استانداری حل‌وفصل شود. وی تصریح کرد: در ١۵ ماه گذشته با همین نگاه و رویکرد حمایتی در قبال رسانه‌های استان، شکایتی در این زمینه نداشته‌ایم و انتظار داریم مدیران اجرایی استان در استمرار این روند همکاری لازم را داشته باشند.
استاندار ایلام: شکایت از رسانه‌ها ممنوع مهر ۱۳۹۶: قاسم سلیمانی‌دشتکی، استاندار ایلام هم بعد از روی کار آمدن؛ به نقش رسانه‌ها اهتمام ورزید و موضوع طرح شکایت قضائی از رسانه هارا امری مذموم تلقی و مدیران دستگاه‌های اجرایی را از این عمل برحذر داشت. وی با حمایت عملی از رسانه‌ها وتشریح نقش آنها در پیشگیری از قرار گرفتن مدیران در مسیرهایی غیر از وظایف قانونی‌شان، آنان را به همکاری بیشتر با اصحاب رسانه استان دعوت کرد. استاندار ایلام در ادامه تاکید کرد که: مدیران حق ندارند از رسانه‌ها شکایت کنند و باید شکایت‌های قبلی از اصحاب رسانه را پس بگیرند. رسانه‌ها موجب می‌شوند بیشتر حواسمان جمع باشد. البته رسانه‌ها هم در بیان دیدگاه‌های خود باید جانب انصاف را رعایت کنند.
استاندار آذربایجان شرقی: هیچ اداره دولتی در آذربایجان شرقی حق شکایت از رسانه‌ها را ندارد مرداد ۱۳۹۵: (مرحوم) اسماعیل جبارزاده هم دستوری مشابه تعداد دیگری از همکارانش را اعلام کرد. وی در زمان تصدی بر استانداری آذربایجان شرقی با تاکید بر همکاری ارزشمند رسانه‌ها و دولت در آذربایجان شرقی گفت: هیچ اداره دولتی حق شکایت از رسانه‌ای را ندارد و باید در فضای همکاری همدلی، فضای آزاد اطلاع رسانی حاکم باشد.
استاندار کردستان: ادارات و سازمان‌های دولتی حق شکایت از رسانه‌ها و خبرنگاران را ندارند
دی ۱۳۹۵: استاندار وقت کردستان آشنا با رسانه و خودش از خانوادۀ رسانه بود؛ او که به قوانین مطبوعات هم آشنایی داشت به نوعی دستور رئیس دولت را به صورت عملی هم اعلام کرد؛ اگرچه پیش از تاریخ دی ماه 95 هم به طور غیر رسمی اعلام شده بود که نهادهای دولتی نمی‌توانند از مطبوعات شکایت کنند. نکتۀ قابل توجه این دستور اما به اینجا بر می‌گشت که هم شکایت از «رسانه» منع شده بود هم شکایت از «خبرنگار»! از آنجایی که ممکن بود برخی به جای شکایت از رسانه؛ سراغ خبرنگار بروند؛ بنابراین جلوی چنین دور زدن‌هایی هم گرفته شد.
استاندار کرمانشاه: دستگاه های اجرایی حق شکایت از رسانه‌ها را ندارند آبان 96: بازوند استاندار کرمانشاه در بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری‌ها حضور یافت و اعلام کرد: مطبوعات و رسانه‌ها در مسیر توسعه راهگشایی کنند. او در ادامه گفت: رسانه‌هایی که در هموار کردن مسیر توسعه تلاش می‌کنند، همیشه بیشترین هزینه را متحمل شده‌اند. وی ادامه داد: از نقد رسانه‌ها استقبال می‌کنیم و از دستگاه‌های اجرایی می‌خواهم در هیچ شرایطی از رسانه‌ها شکایت نکنند و اگر مواردی هست باید قبل از هرگونه اقدام، موضوع را در شورای اطلاع‌رسانی استان مطرح کنند.
استانداری قزوین نهادها را ملزم کرد از رسانه شکایت نکنند
مرداد 96: حدود یک ماه پیش از اعلام جایگزین زاهدی به جای همتی در استانداری قزوین؛ رئیس شورای اطلاع‌رسانی استان قزوین در روز خبرنگار با تاکید بر لزوم استقبال مدیران از نقدهای سازنده رسانه‌ها، گفت: هیچ مدیری بدون هماهنگی با این شورا و استانداری حق شکایت از رسانه‌ها و خبرنگاران ندارد. شاهرخی در ادامه گفته بود که: با توجه به اهمیت نقش رسانه‌ها و خبرنگاران در شفاف‌سازی امور و بهبود عملکرد دستگاه‌ها، از نقدهای سازنده آنها استقبال می‌کنیم. احتمالاً با پیشینه‌ای که از زاهدی استاندار فعلی قزوین سراغ داریم؛ و تصمیم مشابهی که در کردستان درباره مطبوعات گرفت؛ احتمالاً به این اعلام شورای اطلاع‌رسانی استان قزوین دستور استاندار هم اضافه خواهد شد.
رسانه‌ها و «اتاق شیشه‌ای» در استانداری کرمان اردیبهشت ۱۳۹۳: استاندار کرمان از آن دست استاندارانی است که اعتقاد ویژه به اهالی رسانه دارد؛ به این معنا که او می‌خواهد در همه جا اهالی رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی حضوری فعال داشته و نقش خود را در توسعه تعریف کنند؛ در واقع از آنجایی که نگاه علیرضا رزم‌حسینی نگاه همراه با توسعه است؛ تمام ساحت‌ها و بخش‌ها را در ارتباط و میزان حضورشان در توسعه استان و کشور تعریف می‌کند. برای مثال او رسانه را در ارتباطش با توسعه تعریف و تبیین می‌کند و برای آن جایگاه قائل است. بر همین اساس؛ استانداری کرمان اعلام کرده بود که: به منظور شفاف‌سازی امور، تحقق شعار «اتاق شیشه‌ای» در دستور کار این اداره کل قرار دارد. در این اعلام آمده بود: هیچ کار و یا فعالیت محرمانه‌ای در استانداری کرمان وجود ندارد و در هیچ شرایطی مردم را در مطلع‌شدن از اخبار استان کرمان نامحرم ندانسته و همواره به انتشار اخبار و اطلاعات برای جلب اعتماد عموم عمل می‌شود.
استاندار هرمزگان: تلفنم در اختیار رسانه‌هاست مهر 96: آنطور که برخی از اهالی رسانه در استان قزوین (استانی که پیش از این همتی در آن استاندار بود) و استان هرمزگان اعلام می‌کنند همتی رابطۀ خوبی با اهالی رسانه دارد. این همکاری و همیاری در اولین نشست خبری همتی هم بازتاب داشت. او در نخستین نشست خود اعلام کرد که: تلفنم در اختیار رسانه‌ها و آحاد مردم است؛ زیرا همگی چشم من هستید و می‌توانید بهترین همکار من در شناسایی مشکلات باشید، به دنبال مچ‌گیری نباشیم چون ما را از هدف خارج می‌کند بلکه هر جا جمعی اراده کرده‌ایم، نتیجه مطلوب را به دست آوردیم.