حمید ملانوری شمسی، استاندار همدان یکی از ظرفیت‌های اقتصادی استان همدان را به‌درستی در گردشگری می‌بیند. بر همین اساس تلاش می‌کند از ظرفیت‌های بالقوه‌ی همدان که می‌تواند برای سرمایه‌گذار جذابیت داشته باشد در مسیر توسعه استان بیشتری بهره را ببرد.
بر همین اساس؛ مدتی است که جلساتی مشترک با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی پیرامون توسعه مسیر گردشگری گنجنامه به تویسرکان دارد. این جلسات با هدف واگذاری این مسیر به بخش خصوصی برگزار شده و قرار است این پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، به یک مسیر ایمن، توسعه‌یافته و پرجاذبه تبدیل شود. استاندار همدان تأکید دارد که این پروژه علاوه بر رونق گردشگری، نقش مهمی در اشتغالزایی منطقه خواهد داشت. در ادامه به بخشی از ظرفیت‌ها و دستاوردهایی که در صورت رونق این مسیر محقق خواهد شد اشاره می‌شود.
کوه‌های الوند، شاهد خاموش تاریخ چند هزارساله‌ی راه گنجنامه-تویسرکان هستند. این مسیر که (به یک روایت) در کتیبه‌های داریوش و خشایارشا به عنوان «جاده شاهی» ثبت شده، قرن‌ها تنها شاهراه ارتباطی هگمتانه (همدان) به تویسرکان و سپس به تخت جمشید بوده است. امروز اما این راه ۵۵ کیلومتری، به «راه فراموشی» تبدیل شده؛ جاده‌ای باریک، پیچ‌دار و فاقد ایمنی که با نخستین بارش برف، با پدیده‌هایی مانند ریزش بهمن، یخ‌زدگی و سقوط سنگ مسدود می‌شود.
اعتبارات دولتی: قطره‌ای در دریای نیازها
تلاش‌های دولت برای ساماندهی این جاده، مانند طرح ساماندهی محور گنجنامه، سال‌هاست در گرداب بوروکراسی و کمبود بودجه گرفتار شده است. نمایندگان ادوار مجلس از حوزه‌ی تویسرکان صراحتاً اعلام می‌کنند که اعتبارات دولتی برای این پروژه کفایت نمی‌کند و حتی پس از سال‌ها مطالعه فنی، عملاً تغییری ایجاد نشده است. راهداری نیز تأیید می‌کند که بودجه موجود تنها برای برف‌روبی اولیه کافی است، نه برای تعریض جاده، نصب گاردریل یا تابلوهای هشدار؛ اینجا است که پرسش کلیدی مطرح می‌شود: آیا بخش دولتی به تنهایی می‌تواند بار نجات این جاده را به دوش بکشد؟
بخش خصوصی: موتور محرک تحول با مشوق‌های هوشمند
راه نجات، در تبدیل تهدید به فرصت نهفته است. این جاده می‌تواند با جذب سرمایه‌گذار خصوصی، از یک مسیر عبور پرخطر به یک کریدور گردشگری تبدیل شود.
مشوق‌هایی مانند امتیاز بهره‌برداری بلند مدت از عواید گردشگری مسیر؛ معافیت‌ها و تسهیلات مختلف؛ تضمین سود حداقلی از طریق ایجاد یا فعالسازی امکاناتی مانند پیست اسکی، تلهسیژ و اقامتگاه‌های بوم‌گردی، فروشگاه‌های صنایع دستی و ... می‌تواند نظر بخش خصوصی را در این حوزه تأمین کند. البته که هر طرحی باید تحت نظارت زیست‌محیطی اجرا شود تا اکوسیستم دره عباس‌آباد، آبشار گنجنامه و جنگل‌های الوند حفظ گردد.
پل دوطبقه چینی‌ها: رویایی محو شده
قبل از طرح موضوع مجدد احیای مسیر گنجنامه به تویسرکان، یک پیشنهاد عجیب توجه‌ها را جلب کرده بود. پیشترها یک شرکت چینی طرح ساخت «پل دوطبقه» بر فراز دره‌های الوند را ارائه داد؛ پروژه‌ای که با ایجاد مسیر طبقاتی، همزمان تردد و گردشگری را ممکن می‌کرد؛ اما این طرح به دلایل نامعلوم – شاید کمبود ضمانت‌های دولتی یا ملاحظات امنیتی یا هر ملاحظه‌ی دیگری – هرگز عملی نشد.
پیست اسکی تاریک‌دره: قربانی محرومیت‌های زمستانی
یکی از تلخ‌ترین پیامدهای بیتوجهی به این مسیر، تعطیلی پیست اسکی تاریک‌دره است. این پیست که در ضلع شرقی گنجنامه قرار دارد، با وجود برف‌های عالی، در اوج فصل اسکی غیرقابل دسترس می‌شود. اگر بخش خصوصی وارد شود، می‌تواند با بهره‌برداری از تلهسیژ، سیستم برف‌کوب و روشنایی مسیر، این پیست را به قطب ورزش‌های زمستانی غرب کشور تبدیل کند. تجربه موفق پیست الوند نشان می‌دهد که این طرح‌ها نه‌تنها سودآورند، که اشتغال فصلی دائم ایجاد می‌کنند.
راه گریز از ترافیک: نجات گنجنامه و توسعه منطقه‌ای
ترافیک گنجنامه در ایام نوروز یا تابستان، به کابوس گردشگران تبدیل شده است. اگر جاده کوهستانی به تویسرکان احیا شود، سه تحول کلیدی رخ می‌دهد:
- کاهش ترافیک گنجنامه با انحراف مسیر خروجی به سمت تویسرکان
- توسعه گردشگری چندقطبی: مسافران پس از عبور از جاده، می‌توانند از تویسرکان (پایتخت گردوی ایران)، سرکان (پارک کمربسته) و ملایر (شهر صنایع دستی) دیدن کنند.
- افزایش مدت اقامت
- بالارفتن ضریب امنیت از منظر موضوعات انتظامی، خدمات‌رسانی اورژانسی، و تمام موضوعات مرتبط با پدافند غیرعامل
ایمن‌سازی؛ از جاده پر خطر به مسیر نمونه
بخش خصوصی انگیزه دارد تا امنیت جاده را تضمین کند، زیرا حادثه سود گردشگری را کاهش می‌دهد. بر اساس گزارش پلیس راه همدان، اغلب حوادث این محور ناشی از نبود تابلوهای هشدار، روشنایی و گاردریل است یک سرمایه‌گذار می‌تواند با اقداماتی زیر شرایط را برای گردشگر مناسب کند:
- نصب دوربین‌های نظارتی و علائم ترافیکی در پیچ‌های خطرناک
- ایجاد ایستگاه‌های امداد جاده‌ای هر ۱۰ کیلومتر
- استفاده از سامانه‌های هشدار سقوط بهمن، و ...
اقتصاد محلی؛ گردش مالی چند میلیاردی برای روستاها
بررسی موارد مشابه در استان‌ها یا کشورهای دیگر نشان می‌دهد احیای این جاده، حداقل ۵۰ کسب‌وکار جدید در مسیر ایجاد می‌کند:
- بوم‌گردی‌های محلی در روستاهای مسیر
- فروشگاه‌های محصولات ارگانیک مانند گردو، عسل و گلاب تویسرکان و به تبع آن محصولات صنعتی، گردشگری، خوراکی و ... شهرستان ملایر
- کارگاه‌های صنایع دستی مانند منبت‌کاری چوب گردو
بر اساس برآوردهای اقتصادی، این طرح می‌تواند سالانه چند صد میلیارد تومان به اقتصاد روستاهای مسیر تزریق کند.
پایان راه؛ طلوع «جاده زندگی»
تصور کنید؛ یکی از زمستان‌های چند سال آینده، جاده‌ای که روزی مسیر هراسناک خودروها بود، با چراغ‌های خوش‌آمدگویی روشن شده و گردشگران را به کافه‌ای با چشم‌انداز آبشار گنجنامه هدایت می‌کند. این رؤیاپردازی نیست. راه گنجنامه-تویسرکان، اگر با خرد جمعی، سرمایه خصوصی و نظارت گروه‌های مردم نهاد و محیط زیست احیا شود، نه‌تنها ترافیک گنجنامه را کاهش می‌دهد، که الگویی ملی برای تبدیل میراث تاریخی به ثروت زنده تبدیل خواهد شد. طلوع این جاده، طلوع زندگی برای هزاران همدانی و تویسرکانی است که قرن‌ها در سایه کوه‌های الوند منتظر «راه سبز گردشگری» بوده‌اند.